Założenia Programu
Głównym celem Programu profilaktyki raka szyjki macicy jest zmniejszenie zachorowalności i umieralności kobiet na raka szyjki macicy do poziomu osiągniętego w krajach przodujących w tym zakresie, podniesienie świadomości kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy, oraz wprowadzenie na terenie całego kraju ujednoliconego modelu postępowania diagnostycznego.
Etapy realizacji Programu
Program jest realizowany w trzech etapach:
- Etap podstawowy – pobranie materiału z ujścia zewnętrznego kanału i z tarczy szyjki macicy
- Etap diagnostyczny:
-> ocena mikroskopowa − wynik badania cytologicznego wymazu z szyjki macicy jest sformułowany według Systemu Bethesda 2001;
lub
-> test molekularny HPV HR z genotypowaniem HPV 16/18
po (+) HPV HR -> opracowanie i ocena mikroskopowa materiału cytologicznego LBC wg Systemu Bethesda 2014
- Etap pogłębionej diagnostyki – realizowany jest w przypadku niektórych dodatnich wyników badań i ma na celu wyjaśnienie nieprawidłowości stwierdzonych w badaniu
Do kogo skierowany jest program?
Program skierowany jest do kobiet w wieku 25-64, które są zdrowe i nie odczuwają żadnych dolegliwości, oraz są uprawnione do świadczeń opieki zdrowotnej zgodnie z postanowieniami Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. 2018 poz. 188 z późn. zm.).
Co to jest przesiewowy test molekularny HPV HR?
HPV HR: Test HPV HR z genotypowaniem to badanie molekularne, które ma na celu wykrycie obecności DNA lub RNA wysokoonkogennych typów wirusów brodawczaka ludzkiego w wymazie pobranym z szyjki macicy.
*Triage: pobranie materiału z szyjki macicy w celu wykonania przesiewowego testu molekularnego HPV HR oraz badania cytologii na podłożu płynnym (LBC ang. Liquid Based Cytology) w przypadku dodatniego wyniku testu HPV HR.
Ponieważ w nowym schemacie programu materiał z szyjki macicy do badania jest pobierany na podłoże płynne, w razie potrzeby wykonania LBC, tj. w przypadku dodatniego wyniku testu HPV HR, nie będzie konieczności powtarzania wizyty celem ponownego pobrania materiału.
Po co wykonuje się Test HPV HR?
Testy HPV wykonuje się w celu wykrycia zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest główną przyczyną raka szyjki macicy i innych nowotworów narządów płciowych, a także brodawek narządów płciowych. Testy HPV pomagają zidentyfikować osoby zakażone wirusem, w tym te, które są nosicielami typów wirusa o wysokim ryzyku (onkogennych), co pozwala na wczesne wykrycie i podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych lub leczniczych.
Jak często można wykonywać przesiewowy test molekularny HPV HR?
– pierwszy test można wykonać po 36 miesiącach od ostatniego badania cytologicznego wykonanego w ramach Programu
Jeżeli wynik badania będzie ujemny (prawidłowy) – ponowne badanie profilaktyczne zaleca się po upływie 5 lat, w uzasadnionych przypadkach po upływie 12 miesięcy.
Jeżeli wynik testu HPV HR będzie dodatni – z tego samego materiału wykonana będzie cytologia płynna (LBC). Jeśli jej wynik będzie prawidłowy, lekarz zaleci ponowne badanie profilaktyczne po upływie 12 miesięcy.
Jeśli w wyniku badania cytologicznego zostaną stwierdzone zmiany o charakterze dysplastycznym – lekarz ginekolog skieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę, tj. badanie kolposkopowe lub badanie kolposkopowe z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego. W przypadku rozpoznania raka szyjki macicy lub inne schorzenie – pacjentka zostanie skierowana do leczenia specjalistycznego lub na dalszą diagnostykę.
Co to jest cytologia?
Badanie cytologiczne polega na pobraniu komórek nabłonka szyjki macicy (przez ginekologa lub położną) do oceny pod mikroskopem. Podczas badania wykorzystuje się sprzęt jednorazowego użytku (wziernik i szczoteczkę cytologiczną). Wymaz cytologiczny jest bezbolesny i całkowicie bezpieczny.
Po co wykonuje się badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne umożliwia wykrycie stanów przednowotworowych i nowotworowych szyjki macicy, gdy nie występują żadne objawy.
Jak często można wykonywać badanie cytologiczne?
Badanie można wykonywać raz na trzy lata. W przypadku występowania czynników ryzyka
(zakażenie HIV, HPV lub przyjmowanie leków immunosupresyjnych) cytologię można wykonywać raz na rok.
Jak przygotować się do wizyty?
– na badanie nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego,
– na pobranie materiału najlepiej zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki,
– co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu nie należy stosować żadnych środków dopochwowych,
– rozmaz należy pobrać przed badaniem ginekologicznym/USG przezpochwowym (lub od ostatniego badania ginekologicznego/USG przezpochwowego powinien upłynąć co najmniej 1 dzień).
Co zwiększa ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy?
– przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV),
– wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego,
– wielu partnerów płciowych,
– wiele porodów,
– wieloletnie palenie papierosów.
Wykaz placówek realizujących Program profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce.
https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne